گلوکوم ( آب سیاه )
آنچه در مورد گلوکوم ( آب سیاه ) باید بدانید:
• گلوکوم علت اصلی نابینایی غیرقابل برگشت است.
• سه میلیون نفر در ایالات متحده و 80 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به گلوکوم هستند.
• گلوکوم به عنوان "کور کننده خاموش" شناخته می شود زیرا در مراحل اولیه علائم قابل توجهی وجود ندارد.
• تشخیص زودهنگام و درمان گلوکوم مهمترین گام برای جلوگیری از از دست رفتن بینایی است.
• سابقه خانوادگی، یک ریسک فاکتور برای ابتلا به گلوکوم است.
• فشار چشم تنها عامل خطر قابل اصلاح شناخته شده برای گلوکوم است و هدف اصلی درمان میباشد.
گلوکوم ( آب سیاه) یک گروه از بیماری های چشمی است که به عصب بینایی آسیب می رساند. عصب بینایی اطلاعات بصری را از چشم به مغز می فرستد. آسیب به عصب بینایی اغلب به فشار بالا در چشم مربوط می شود. اما گلوکوم حتی با فشار طبیعی چشم نیز ممکن است رخ دهد.
گلوکوم در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد اما در افراد مسن شایع تر است و یکی از علل اصلی نابینایی در افراد بالای 60 سال است.
بسیاری از انواع گلوکوم هیچ علامت هشدار دهنده ای ندارند. این اثر به قدری تدریجی است که ممکن است تا زمانی که شرایط در مراحل بعدی خود قرار نگیرد، تغییری در بینایی مشاهده نشود.
مهم است که معاینات چشمی منظمی داشته باشید که شامل اندازه گیری فشار چشم است. اگر گلوکوم زود تشخیص داده شود، از دست دادن بینایی می تواند کاهش یابد یا از آن جلوگیری شود. اگر گلوکوم دارید، تا پایان عمر به درمان یا پایش نیاز دارید.
علائم
علائم اولیه: اغلب هیچ علامتی ندارد
علائم بعدی: از دست دادن بینایی جانبی (محیطی)، نقاط کور، کوری
علائم گلوکوم به نوع و مرحله بیماری بستگی دارد.
گلوکوم با زاویه باز
• در مراحل اولیه هیچ علامتی وجود ندارد
• به تدریج لکه های کور تکه تکه در دید محیطی ایجاد می شود.
• در مراحل بعدی، مشکل در دیدن چیزها در دید مرکزی بوجود می آید.
گلوکوم حاد زاویه بسته
سردرد شدید، درد شدید چشم، تهوع یا استفراغ، تاری دید، هاله یا حلقه های رنگی اطراف چراغ ها، قرمزی چشم
گلوکوم با فشار طبیعی
• درمراحل اولیه هیچ علامتی وجود ندارد
• به تدریج تاری دید
• در مراحل بعدی از دست دادن دید جانبی
گلوکوم در کودکان
• کدرورت چشم، افزایش پلک زدن، اشک بدون گریه کردن (نوزادان)،
•تاری دید، نزدیک بینی که بدتر می شود، سردرد
گلوکوم رنگدانه ای
• هاله های اطراف چراغ ها، تاری دید با ورزش، از دست دادن تدریجی دید جانبی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائمی را تجربه کنید که به طور ناگهانی ظاهر شوند، ممکن است به گلوکوم حاد زاویه بسته مبتلا شده باشید. علائم شامل سردرد شدید و درد شدید چشم است که در اسرع وقت به درمان نیاز دارید. فورا به اورژانس بروید یا با چشم پزشک تماس بگیرید.
دلایل ایجاد گلوکوم
گلوکوم زمانی ایجاد می شود که عصب بینایی آسیب ببیند. با زوال تدریجی این عصب، نقاط کور در بینایی ایجاد می شود. این آسیب عصبی معمولاً به افزایش فشار در چشم مربوط می شود.
افزایش فشار چشم در نتیجه تجمع مایع در داخل چشم اتفاق می افتد. این مایع به زلالیه نیز معروف است. این مایع معمولاً از طریق بافتی که در زاویه ای که عنبیه و قرنیه به هم می رسند تخلیه می شود. به این بافت شبکه ترابکولار نیز می گویند. قرنیه برای بینایی مهم است زیرا نور را وارد چشم می کند. هنگامی که چشم مایعات زیادی تولید می کند یا سیستم تخلیه به درستی کار نمی کند، فشار چشم ممکن است افزایش یابد.
گلوکوم با زاویه باز
شایع ترین نوغ گلوکوم است. زاویه تخلیه تشکیل شده توسط عنبیه و قرنیه باز می ماند. اما سایر قسمت های سیستم تخلیه به درستی تخلیه را انجام نمیدهد. این ممکن است منجر به افزایش تدریجی فشار چشم شود.
گلوکوم زاویه بسته
این شکل از گلوکوم زمانی رخ می دهد که عنبیه برآمده شود. عنبیه برآمده تا حدی یا به طور کامل زاویه تخلیه را مسدود می کند. در نتیجه، مایع نمی تواند از طریق چشم گردش کند و فشار افزایش می یابد. گلوکوم زاویه بسته ممکن است به طور ناگهانی یا تدریجی رخ دهد.
گلوکوم با فشار طبیعی
هیچ کس دلیل دقیق آسیب دیدگی عصب بینایی را در صورت طبیعی بودن فشار چشم نمی داند. عصب بینایی ممکن است حساس باشد یا جریان خون کمتری داشته باشد. این جریان محدود خون ممکن است ناشی از تجمع رسوبات چربی در شریان ها یا سایر شرایطی باشد که به گردش خون آسیب می رساند. تجمع رسوبات چربی در شریان ها نیز به عنوان آترواسکلروز شناخته می شود.
گلوکوم در کودکان
ممکن است کودکی با گلوکوم متولد شود یا در چند سال اول زندگی به آن مبتلا گردد. مسدود شدن مجرای تخلیه، آسیب یا یک بیماری زمینه ای ممکن است باعث آسیب عصب بینایی شود.
گلوکوم رنگدانه ای
در گلوکوم رنگدانه ای، گرانولهای رنگدانه کوچک از عنبیه پوسته پوسته می شوند و خروج مایع از چشم را مسدود یا کند می کنند.
گلوکوم معمولا در خانواده ها دیده می شود. در برخی افراد، دانشمندان ژن های مرتبط با فشارچشم بالا و آسیب عصب بینایی را شناسایی کرده اند.
عوامل خطرزا
گلوکوم می تواند به بینایی آسیب برساند قبل از اینکه متوجه علائمی شوید. بنابراین از این عوامل خطر آگاه باشید:
• فشار داخلی چشم بالا
• سن بالای 55 سال
• افراد سیاه، آسیایی یا اسپانیایی
• سابقه خانوادگی گلوکوم
• دیابت، میگرن، فشار خون بالا و کم خونی داسی شکل
• قرنیه هایی که در مرکز نازک هستند
• نزدیک بینی یا دوربینی شدید
• آسیب چشم یا انواع خاصی از جراحی چشم
• مصرف داروهای کورتیکواسترویید به ویژه قطره های چشمی به مدت طولانی
• مصرف داروهای خاص برای کنترل مثانه یا تشنج یا برخی از داروهای سرماخوردگی بدون نسخه
برخی از افراد که دارای زوایای تخلیه باریکی هستند آنها را در معرض خطر ابتلا به گلوکوم با زاویه بسته قرار می دهد.
پیشگیری
این مراحل ممکن است به تشخیص و مدیریت گلوکوم در مراحل اولیه و به جلوگیری از از دست دادن بینایی یا کند کردن پیشرفت آن کمک کند.
• به طور منظم معاینه چشم انجام دهید. معاینات جامع چشم به طور منظم می تواند به تشخیص گلوکوم در مراحل اولیه آن، قبل از آسیب قابل توجه کمک کند. به عنوان یک قاعده کلی، آکادمی چشم پزشکی آمریکا توصیه می کند که اگر کمتر از 40 سال سن دارید، هر 5 تا 10 سال یکبار معاینه جامع چشم را انجام دهید. اگر 40 تا 54 سال دارید، هر 2 تا 4 سال یکبار؛ اگر 55 تا 64 سال دارید، هر 1 تا 3 سال یکبار؛ و اگر بالای 65 سال دارید، هر 1 تا 2 سال یکبار.
اگر در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستید، به غربالگری مکرر نیاز خواهید داشت.
• تاریخچه خانوادگی خود را در مورد سلامت چشم بدانید. گلوکوم معمولا در خانواده ها دیده می شود. اگر در معرض خطر بیشتری هستید، ممکن است نیاز به غربالگری مکرر داشته باشید.
• از محافظ چشم استفاده کنید. آسیب های جدی چشم می تواند منجر به گلوکوم شود. هنگام استفاده از ابزارها یا دربرخی ورزش ها از محافظ چشم استفاده کنید.
• قطره های چشمی تجویز شده را به طور منظم مصرف کنید. قطره های چشمی گلوکوم می توانند به طور قابل توجهی خطر پیشرفت فشار چشم بالا را کاهش دهند. از قطره های چشمی طبق تجویز پزشک خود حتی اگر هیچ علامتی ندارید استفاده کنید.
•ورزش. حداقل سه بار در هفته فعالیت های متوسط مانند پیاده روی یا دویدن را انجام دهید.
تشخیص
پزشک سابقه شما را بررسی می کند و یک معاینه جامع چشم و چندین آزمایش ممکن است انجام دهد، از جمله:
• اندازه گیری فشار داخل چشم که تونومتری(tonometry) نیز نامیده می شود
• آزمایش آسیب عصب بینایی و آزمایش های تصویربرداری
• بررسی مناطق از دست رفته بینایی که به عنوان آزمایش میدان بینایی نیز شناخته می شود
• اندازه گیری ضخامت قرنیه با معاینه ای به نام پاکی متری(pachymetry)
• بازرسی زاویه تخلیه که به آن گونیوسکوپی (gonioscopy) نیز گفته می شود
درمان
آسیب ناشی از گلوکوم قابل برگشت نیست. اما درمان و معاینات منظم می تواند به آهسته کردن یا جلوگیری از از دست رفتن بینایی کمک کند، به خصوص اگر بیماری در مراحل اولیه آن تشخیص داده شود.
گلوکوم با کاهش فشار داخل چشم درمان می شود. گزینه های درمانی شامل قطره های چشمی، داروهای خوراکی، لیزر درمانی، جراحی یا ترکیبی از روش های بالا می باشد.
قطره های چشمی
درمان گلوکوم اغلب با تجویزقطره های چشمی شروع می شود. برخی ممکن است با بهبود نحوه تخلیه مایع از چشم ، فشار چشم را کاهش دهند. برخی دیگر میزان مایع تولید شده توسط چشم را کاهش می دهند. بسته به اینکه فشار چشم چقدر باید پایین باشد، ممکن است بیش از یک قطره چشمی تجویز شود.
داروهای تجویزی عبارتند از:
• پروستاگلاندین ها. این داروها خروج مایع را در چشم افزایش می دهند و به کاهش فشار چشم کمک می کنند. داروهای این دسته شامل لاتانوپروست، تراوپروست، تافلوپروست، بیماتوپروست و... هستند. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از قرمزی و سوزش خفیف چشم، تیره شدن عنبیه، تیره شدن رنگدانه مژه ها یا پوست پلک و تاری دید. این دسته از داروها برای مصرف یک بار در روز تجویز می شوند.
•مسدود کننده های بتا. این داروها تولید مایع را در چشم کاهش می دهند و به کاهش فشار چشم کمک می کنند. به عنوان مثال می توان به تیمولول و بتاکسولول اشاره کرد. عوارض جانبی احتمالی شامل مشکل در تنفس، کند شدن ضربان قلب، کاهش فشار خون، ناتوانی جنسی و خستگی است. این دسته از داروها را می توان برای استفاده یک یا دو بار در روز بسته به شرایط تجویز کرد.
• آگونیست های آلفا آدرنرژیک. اینها باعث کاهش تولید مایعی می شوند که در داخل چشم جریان دارد. آنها همچنین خروج مایع را در چشم افزایش می دهند. به عنوان مثال می توان به آپراکلونیدین و بریمونیدین اشاره کرد. عوارض جانبی احتمالی شامل ضربان قلب نامنظم، فشار خون بالا، خستگی، قرمزی، خارش یا تورم چشم و خشکی دهان است. این دسته از داروها معمولاً دو بار در روز تجویز می شوند، اما گاهی اوقات می توان سه بار در روز نیز تجویز کرد.
• مهارکننده های کربنیک انیدراز. این داروها باعث کاهش تولید مایع در چشم می شوند. به عنوان مثال می توان به دورزولامید و برینزولامید اشاره کرد. عوارض جانبی احتمالی شامل طعم فلزی، تکرر ادرار و گزگز در انگشتان دست و پا است. این دسته از داروها معمولاً دو بار در روز تجویز می شوند، اما گاهی اوقات می توان سه بار در روز نیز تجویز کرد.
• مهارکننده رو کیناز. این دارو با سرکوب آنزیم های روکیناز مسئول افزایش مایعات، فشار چشم را کاهش می دهد. این دارو به صورت نتارسودیل در دسترس است و یک بار در روز تجویز می شود. عوارض جانبی احتمالی شامل قرمزی چشم و ناراحتی چشم است.
• عوامل میوتیک یا کولینرژیک. اینها خروج مایع از چشم شما را افزایش می دهند. یک مثال پیلوکارپین است. عوارض جانبی شامل سردرد، چشم درد، کوچک شدن مردمک ها، تاری دید احتمالی و نزدیک بینی است. این دسته از داروها معمولاً تا چهار بار در روز تجویز می شوند. به دلیل عوارض جانبی احتمالی و نیاز به استفاده مکرر روزانه، این داروها اغلب تجویز نمی شوند.
از آنجایی که مقداری از داروی قطره چشم در جریان خون شما جذب می شود، ممکن است عوارض جانبی غیرمرتبط با چشم خود را تجربه کنید. برای به حداقل رساندن این جذب، چشمان خود را به مدت 1 تا 2 دقیقه پس از ریختن قطره ببندید. همچنین می توانید گوشه چشمان خود را در نزدیکی بینی به آرامی فشار دهید تا مجرای اشک را به مدت 1 یا 2 دقیقه ببندید. قطره های استفاده نشده را از روی پلک خود پاک کنید.
ممکن است برای شما قطره های متعدد چشمی تجویز شده باشد یا نیاز به استفاده از اشک مصنوعی داشته باشید. اطمینان حاصل کنید که حداقل پنج دقیقه بین استفاده از قطره های مختلف صبر کنید.
داروهای خوراکی
قطره های چشمی به تنهایی ممکن است فشار چشم را به سطح مورد نظر کاهش ندهند. بنابراین چشم پزشک ممکن است داروهای خوراکی نیز تجویز کند. این دارو معمولاً یک مهارکننده کربنیک انیدراز است. عوارض جانبی احتمالی شامل تکرر ادرار، سوزن سوزن شدن انگشتان دست و پا، افسردگی، ناراحتی معده و سنگ کلیه است.
جراحی و سایر روش های درمانی
سایر گزینه های درمانی شامل لیزر درمانی و جراحی است. تکنیک های زیر ممکن است به تخلیه مایع داخل چشم و کاهش فشار چشم کمک کند:
• لیزر درمانی. لیزر ترابکولوپلاستی (trabeculoplasty) یک گزینه برای درمان است اگرقطره چشمی غیر قابل تحمل است. همچنین اگر دارو پیشرفت بیماری شما را کند نکرده باشد، ممکن است از لیزر استفاده شود. چشم پزشک همچنین ممکن است جراحی لیزر را قبل از استفاده از قطره های چشمی توصیه کند.
• جراحی فیلترینگ. این یک روش جراحی به نام ترابکولکتومی (trabeculectomy) است. جراح چشم یک روزنه در سفیدی چشم ایجاد می کند که به آن اسکلرا (sclera) نیز می گویند. جراحی فضای دیگری برای خروج مایع از چشم ایجاد می کند.
• لوله های تخلیه. در این روش، جراح چشم یک لوله کوچک را در چشم شما قرار می دهد تا مایع اضافی را تخلیه کند تا فشار چشم کاهش یابد.
• جراحی گلوکوم کم تهاجمی (MIGS) چشم پزشک ممکن است روش MIGS را برای کاهش فشار چشم پیشنهاد دهد. این روش‌ها معمولاً به مراقبت‌های فوری بعد از عمل کمتری نیاز دارند و خطر کمتری نسبت به ترابکولکتومی یا استفاده از دستگاه درناژ دارند. آنها اغلب با جراحی آب مروارید ترکیب می شوند.
پس از عمل، باید برای معاینات بعدی به چشم پزشک مراجعه کنید. و اگر فشار چشم شما شروع به افزایش کند یا تغییرات دیگری در چشم شما رخ دهد، ممکن است در نهایت نیاز به انجام اقدامات اضافی داشته باشید.
درمان گلوکوم حاد زاویه بسته
گلوکوم حاد زاویه بسته یک اورژانس پزشکی است. در صورت تشخیص این بیماری، به درمان فوری برای کاهش فشار در چشم خود نیاز خواهید داشت که نیاز به درمان با دارو و لیزر یا روش های جراحی دارد.
ممکن است روشی جراحی به نام لیزرایریدوتومی (iridotomy) محیطی ی داشته باشید. پزشک با استفاده از لیزر یک سوراخ کوچک در عنبیه شما ایجاد می کند. این امر اجازه می دهد تا مایع از طریق عنبیه جریان یابد و به باز شدن زاویه تخلیه چشم کمک می کند و فشار چشم را کاهش می دهد.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
این نکات ممکن است به کنترل فشار چشم بالا یا ارتقای سلامت چشم کمک کند.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید. خوردن یک رژیم غذایی سالم می تواند به حفظ سلامتی شما کمک کند، اما از بدتر شدن گلوکوم جلوگیری نمی کند. چندین ویتامین و مواد مغذی برای سلامت چشم مهم هستند، از جمله روی، مس، سلنیوم و ویتامین های آنتی اکسیدانی C، E و A
• ورزش کنید. ورزش منظم ممکن است فشار چشم را کاهش دهد. با پزشک خود در مورد یک برنامه ورزشی مناسب صحبت کنید.
• کافئین خود را محدود کنید. نوشیدنی های حاوی مقادیر زیاد کافئین ممکن است فشار چشم را افزایش دهد.
• سیگار نکشید. مهم است که بدن خود را سالم نگه دارید، و نیکوتین عوارض زیادی دارد. سیگار همچنین فشار خون و التهاب چشم را افزایش می دهد که می تواند خطر ابتلا به دیابت و آب مروارید را افزایش دهد. هر دو عامل خطر برای گلوکوم هستند. اگر سیگار می کشید، از پزشک خود برای ترک سیگار راهنمایی بخواهید.
• سر خود را بالا بیاورید. هنگام خواب از بالش گوه ای (wedge pillow) استفاده کنید که فقط کمی سر شما را بالا نگه می دارد. این امربه کاهش فشار چشم کمک میکند.
• مایعات را با دقت بنوشید. مقدار متوسطی مایعات بنوشید. نوشیدن یک لیتر یا بیشتر از هر مایعی در مدت کوتاهی ممکن است به طور موقت فشار چشم را افزایش دهد.
• از چشمان خود محافظت کنید. هنگام کار در حیاط یا ورزش های تماسی از عینک محافظ استفاده کنید. هنگام شنا از عینک استفاده کنید. هنگام انتخاب لوازم آرایش، از مارک های غیر حساسیت زا استفاده کنید و مرتب آنها را تعویض کنید. حتماً از عینک آفتابی در بیرون استفاده کنید، به خصوص در تابستان یا در اطراف سطوح با تابش زیاد مانند شن، برف و آب. هنگامی که مبتلا به گلوکوم هستید، چشمان شما می تواند به خیرگی بسیار حساس باشد.
• مراقب یوگا باشید. شاید لازم باشد در برخی از حرکات یوگا تجدید نظر کنید. برخی از حرکات سر به پایین که قلب شما را بالای چشم قرار می دهد می تواند فشار چشم را افزایش دهد. تحقیقات نشان نداده است که این حرکات گلوکوم را بدتر می کند، اما انجام حرکات یوگا که فشار چشم را افزایش می دهد مناسب نیست.
• داروهای تجویز شده را مصرف کنید. استفاده از قطره های چشمی یا سایر داروهای تجویز شده می تواند کمک کننده باشد تا بهترین نتیجه ممکن را از درمان خود بگیرید. حتما قطره ها را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید. در غیر این صورت، آسیب عصب بینایی شما می تواند بدتر شود.
طب جایگزین
برخی از رویکردهای طب جایگزین ممکن است به سلامت کلی شما کمک کنند، اما هیچ کدام یک درمان موثر برای گلوکوم نیستند. با پزشک خود در مورد مزایا و خطرات احتمالی آنها صحبت کنید.
•داروهای گیاهی. برخی از مکمل های گیاهی مانند عصاره زغال اخته به عنوان درمان گلوکوم تبلیغ می شود. اما برای اثبات اثربخشی آنها به مطالعات بیشتری نیاز است. از مکمل های گیاهی به جای درمان های اثبات شده استفاده نکنید.
• تکنیک های آرام سازی. استرس ممکن است باعث حمله گلوکوم حاد زاویه بسته شود. سعی کنید راه های سالمی برای مقابله با استرس پیدا کنید. مدیتیشن و تکنیک های دیگر ممکن است کمک کننده باشد.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/glaucoma/diagnosis-treatment/drc-20372846
https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/glaucoma
https://www.webmd.com/eye-health/glaucoma-eyes
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/glaucoma
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4212-glaucoma